5615 sayılı Kanunla Gelir Vergisi Kanunu’nun “Gider kabul edilmeyen ödemeler” baÅŸlıklı 41 inci maddesine eklenen (5) numaralı bentte yapılan düzenlemeler ile Kurumlar Vergisi Kanunu’nda yer alan örtülü kazanç dağıtımına paralel bir düzenleme getirilmiÅŸ ve daha önce tartışma konusu olan iÅŸletmeden çekilme kavramına iliÅŸkin ayrıntılı düzenlemeler yapılmıştır. Buna göre adı geçen kanun maddesi aÅŸağıdaki gibidir.
“5. Bu fıkranın 1 ilâ 4 numaralı bentlerinde yazılı olan iÅŸlemler hariç olmak üzere, teÅŸebbüs sahibinin, iliÅŸkili kiÅŸilerle emsallere uygunluk ilkesine aykırı olarak tespit edilen bedel veya fiyatlar üzerinden mal veya hizmet alım ya da satımında bulunması halinde, emsallere uygun bedel veya fiyatlar ile teÅŸebbüs sahibince uygulanmış bedel veya fiyat arasındaki iÅŸletme aleyhine oluÅŸan farklar iÅŸletmeden çekilmiÅŸ sayılır.
Teşebbüs sahibinin eşi, üstsoy ve altsoyu, üçüncü derece dahil yansoy ve kayın hısımları ile doğrudan veya dolaylı ortağı bulunduğu şirketler, bu şirketlerin ortakları, bu şirketlerin idaresi, denetimi veya sermayesi bakımından kontrolü altında bulunan diğer şirketler ilişkili kişi sayılır.
Bu bent uygulamasında, imalat ve inşaat, kiralama ve kiraya verme, ödünç para alınması veya verilmesi, ücret, ikramiye ve benzeri ödemeleri gerektiren işlemler, her hâl ve şartta mal veya hizmet alım ya da satımı olarak değerlendirilir.
Ä°ÅŸletmeden çekilmiÅŸ sayılan farklar, iliÅŸkili kiÅŸi tarafından beyan edilmiÅŸ gelir veya kurumlar vergisi matrahının hesabında dikkate alınmış ise iliÅŸkili kiÅŸinin vergilendirme iÅŸlemleri buna göre düzeltilir. Ä°liÅŸkili kiÅŸiler ve bu kiÅŸilerle yapılan iÅŸlemler hakkında bu maddede yer almayan hususlar bakımından, 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 13 üncü maddesi hükmü uygulanır.”
Kanun maddesinin incelenmesinde de anlaşılacağı üzere teşebbüs sahibinin ilişkili kişilerle emsallere uygunluk ilkesine aykırı olarak tespit edilen bedel veya fiyatlar üzerinden mal veya hizmet alım ya da satımında bulunması halinde, emsallere uygun bedel veya fiyatlar ile teşebbüs sahibince uygulanmış bedel veya fiyat arasındaki işletme aleyhine oluşan farklar işletmeden çekilmiş sayılacaktır.
Bu çerçevede,
·         Teşebbüs sahibi tarafından bir mal veya hizmet alım ya da satımının yapılmış olması,
·         Teşebbüs sahibinin bu mal veya hizmet alım ya da satımını ilişkili kişilerle yapmış olması,
·         Bu mal veya hizmet alım ya da satımında “emsallere uygunluk ilkesi”ne aykırı olarak fiyat veya bedel tespiti yapılmış olması halinde emsallere uygun bedel veya fiyat ile teÅŸebbüs sahibince uygulanmış bedel veya fiyat arasındaki iÅŸletme aleyhine oluÅŸan farklar iÅŸletmeden çekilmiÅŸ sayılacaktır.
Gelir Vergisi Kanunu’nun uygulanmasında “teÅŸebbüs sahibi” ifadesi, ticari ve zirai kazanç yönünden gelir vergisine tabi gerçek kiÅŸiler ile adi ortaklıkların ortakları, kollektif ÅŸirketlerin ortakları, adi ve eshamlı komandit ÅŸirketlerin komandite ortaklarını kapsamaktadır.
İlgili kişi kavramı
Gelir Vergisi Kanunu’nun uygulamasında teÅŸebbüs sahibinin eÅŸi, üstsoy ve altsoyu, üçüncü derece dahil yansoy ve kayın hısımları ile doÄŸrudan veya dolaylı ortağı bulunduÄŸu ÅŸirketler, bu ÅŸirketlerin ortakları, bu ÅŸirketlerin idaresi, denetimi veya sermayesi bakımından kontrolü altında bulunan diÄŸer ÅŸirketler iliÅŸkili kiÅŸi sayılmaktadır.
Teşebbüs sahibi bir şirkete doğrudan veya dolaylı ortak ise teşebbüs sahibi ile söz konusu şirketler ilişkili kişi kapsamındadır. Bu ilişkide sermaye veya kâr payı oranının herhangi bir önemi bulunmamaktadır.
Teşebbüs sahibinin doğrudan veya dolaylı ortağı bulunduğu şirketlerin idaresi, denetimi veya sermayesi bakımından kontrolü altında bulunan diğer şirketler ifadesinden, teşebbüs sahibinin doğrudan veya dolaylı olarak bağlı bulunduğu şirket/şirketlerin ekonomik ve ticari kararlarını etkileyebilecek ölçüde sermayesine, kâr payına veya oy kullanma hakkına sahip olduğu diğer şirketler anlaşılmaktadır.
Öte yandan, teÅŸebbüs sahibinin eÅŸi, üstsoy ve altsoyu, üçüncü derece dahil yansoy ve kayın hısımları, doÄŸrudan veya dolaylı ortağı bulunduÄŸu ÅŸirketler ile bu ÅŸirketlerin ortakları, bu ÅŸirketlerin idaresi, denetimi veya sermayesi bakımından kontrolü altında bulunan diÄŸer ÅŸirketlerin aralarındaki iliÅŸki Gelir Vergisi Kanunu’nun uygulamasında iliÅŸkili kiÅŸi kapsamında deÄŸerlendirilecektir